#9. Giải quyết vấn đề sáng tạo (Creative problem solving) bằng cách thư giãn
Because I am a chill guy
1. Giải mã trend “chill guy” vượt ngàn chông gai
Gần đây mạng xã hội nổi lên trend “chill guy” (anh chàng/cô nàng thư giãn) để nói tới một người dù trải qua muôn vàn khó khăn (nợ môn, thất nghiệp, thất tình, v.v.) thì vẫn bình tĩnh, nhẹ nhàng, không lo lắng. Bản thân chiếc trend này cũng ẩn chứa nhiều giả định vô thức của mọi người về mối quan hệ của từ “chill” và những người được định danh là “chill” với những vấn đề trong cuộc sống.
1.1 “Chill” có nghĩa là gì?
Bản thân từ “chill” khi dịch sang tiếng Việt cũng có thể hiểu theo nhiều nghĩa và với các sắc thái khác nhau. “Chill” có thể là trạng thái thả trôi, mặc cho mọi chuyện đi đến đâu thì đến. “Chill” cũng có thể là thư giãn, thả lỏng, bình tĩnh đối mặt với mọi chuyện. Mỗi cách hiểu sẽ đem lại một chiều hướng tích cực hoặc tiêu cực khác nhau cho từ “chill”. Nếu đứng trước một vấn đề liên quan đến chính mình mà ta lại thờ ơ, mặc kệ, mặc cho ra sao thì ra, thì vấn đề có thể phát triển theo hai hướng:
Thực sự biến mất hoặc trở thành vấn đề của một người khác: Lúc đó, người lo lắng đi giải quyết vấn đề sẽ phải là người khác
Phát triển thành vấn đề lớn hơn mà ta không thể kiểm soát được: Lúc đó, vấn đề sẽ kiểm soát cuộc sống của ta.
Tuy nhiên, đối với những người “chill” theo nghĩa tích cực, họ sẽ không hoảng loạn và phân tích tình huống để lựa chọn cách đối mặt đúng với vấn đề. Hai hướng luận giải khác nhau về từ “chill” cũng biểu thị hai kiểu người bình thản trên đời: (1) kiểu người “ngu si hưởng thái bình”, vì không biết gì nên không lo sợ “điếc không sợ súng”, (2) kiểu người đã thấu suốt mọi chuyện để biết chuyện nào nặng chuyện nào nhẹ và cần vượt qua mỗi vấn đề thế nào. Ở phần thứ hai của bài viết này, mình sẽ hướng dẫn mọi người cách “chill” theo nghĩa thứ hai để giải quyết vấn đề một cách sáng tạo.
1.2 Chúng ta chỉ nhìn thấy những gì chúng ta có khả năng thấy
Tình huống 1: “Chill guy” chưa chắc đã chill - đừng trông mặt mà bắt hình dong
“Chill guy” nổi lên vì một gương mặt nhận diện trông vô cùng dễ chịu, và có phần bất cần với cái nhếch mép và nhướng mày nhẹ nhàng. Thế nhưng có thật anh ta thư giãn như vẻ bề ngoài không? Hay đó chỉ là cái vỏ bọc để cho thế giới lầm tưởng mọi chuyện vẫn ổn, anh ta vẫn quản lý tốt mọi việc? Và thực ra đằng sau vẻ bề ngoài bình thản đó, “chill guy” cũng có nhiều hỗn loạn trong tâm trí mình? Điều đó, chúng ta không thể đánh giá chỉ từ việc nhìn giao diện bên ngoài, vì thế chắc gì “chill guy” đã thật chill như vẻ bề ngoài anh ta thể hiện.
Tình huống 2: “Chill guy” có thể từng có một quá khứ không chill để có thể chill như hiện tại
Chúng ta thấy “chill guy” vẫn “chill” giữa muôn vàn bão tố, chưa chắc bởi vì anh ta vốn bẩm sinh thư giãn trong mọi hoàn cảnh, mà có thể bởi vì anh ta đã phải luyện tập để trở thành một anh chàng thư giãn. Có thể anh ta đã phải trải qua nhiều chuyện, trải qua nhiều vấn đề, đã từng rất để tâm tới mọi thứ đến mức bị tổn thương sâu sắc và vượt qua nó. Tóm lại, một người thư giãn có thể là vì anh ta đã học được cách vượt qua những khó khăn trong quá khứ nên có niềm tin mình sẽ vượt qua nó ở hiện tại để rồi mọi chuyện sẽ ổn.
Vậy làm sao để có thể có được sự tự tin vượt qua nghịch cảnh của “chill guy” như ở tình huống này? Cùng mình giải mã ở phần 2 nhé!
2. Cách để trở thành một “chill guy” thực thụ (Thư giãn để giải quyết vấn đề một cách sáng tạo)
Như đã giải thích ở bài viết “#5. Tắt não, bật thần kinh vận động lên, chạy một chương trình khác”, khi não bộ được thư giãn, chúng ta mới có thể giải quyết được các vấn đề mới, chưa từng phải đối mặt trước đây. Nếu muốn tìm hiểu thêm về cơ chế khoa học thần kinh này, hãy ghé qua đọc bài viết #5 của mình trước khi tiếp tục đọc giải pháp ở bài viết này nhé!
Giờ, sau khi đã hiểu quyền năng của trạng thái não bộ thư giãn (diffuse mode), chúng mình hãy cùng tìm cách vận dụng sức mạnh này vào công cuộc kích thích năng lực sáng tạo để tìm ra các giải pháp sáng tạo nhé!
Ngoài brainstorming - một phương pháp vốn dĩ đã vô cùng nổi tiếng để phát triển càng nhiều ý tưởng càng tốt, chúng ta còn có một số các phương pháp khai phóng não bộ khác cũng dùng tới diffuse mode là Freewriting (viết tự do) và Mindmap (Bản đồ não). Bên cạnh đó, trong những trường hợp cần tới sự cân bằng giữa diffuse và focuse mode, chúng ta có thể áp dụng phương pháp Pomodoro. Sau đây là những giải thích cụ thể và cơ chế hoạt động của các phương pháp nói trên:
2.1 Freewriting:
Freewriting (viết tự do) là kĩ thuật viết để khơi gợi ý tưởng. Khi thực hiện phương pháp freewriting, chúng ta cần bắt đầu với một trang giấy trắng và viết về chủ đề mình muốn mà không có định hướng, không sửa chữa và không dừng lại trong một khoảng thời gian nhất định (ít nhất là 15’). Phương pháp này cho phép chúng ta để não bộ trống rỗng và chạy nhảy theo mọi hướng, không cần dừng lại, không cần sửa chữa, cởi mở và cho phép mọi phép màu xảy ra.
Cơ chế hoạt động của phương pháp freewriting cũng giống với đi bộ, nhưng thay vì đi bộ bằng chân để thả lỏng cơ thể thì chúng ta đi bộ bằng các liên kết thần kinh để “thả rông” não bộ. Khi viết tự do, chúng ta để cho các suy nghĩ, ý tưởng tuôn trào, dẫn dắt mình đi từ điểm nối này đến điểm nối khác mà không theo một trật tự logic thông thường nào. Hoạt động liên tưởng tự do này khiến cho các liên kết thần kinh mới được hình thành.
Khi đọc lại những gì đã viết trong quá trình viết tự do, chúng ta sẽ nhận ra, các vấn đề mà mình cần giải quyết đôi khi không phải cái mình từng mặc định và trong các phương pháp có thể sử dụng để giải quyết vấn đề đó, chúng ta luôn có những lựa chọn tốt hơn so với mình tưởng tượng ban đầu.
2.2 Mindmap:
Cơ chế tương tự cũng tạo nên phương pháp phát triển ý tưởng Mindmapping. Để phát triển một Mindmap, ta cần đặt một chủ đề lớn ở trung tâm của trang giấy trắng, sau đó, vẽ bất cứ nhánh ý tưởng liên quan nào ta nghĩ tới. Khi vẽ các nhánh liên kết đó, chúng ta đang kết nối đến các kí ức hoặc tri thức trong não bộ theo mọi hướng. Nhờ các tiếp cận đa chiều đó, ta có được cái nhìn toàn diện về chủ đề và nắm bắt được những sự liên tưởng thú vị nằm trong ngóc ngách tiềm thức mà khó có thể tìm được nếu chỉ lần theo lối tư duy nhân quả thông thường.
2.3 Pomodoro:
Pomodoro là phương pháp quản lý thời gian bằng cách làm việc tập trung trong 25’ và thư giãn trong 5’. Để thực hiện phương pháp Pomodoro một cách hiệu quả nhất, chúng ta cần chia nhỏ khối lượng công việc để phân phối chúng vào mỗi 25’. Kết thúc mỗi 25’, ta có thể tự thưởng mình 5’ phút thư giãn (bằng cách đi pha một món đồ uống ưa thích hoặc vận động nhẹ nhàng). Trong thời gian này, lưu ý tránh xa các thiết bị điện tử và các phương tiện tiếp nhận thông tin khác, để não bộ được nghỉ ngơi thật sự.
Cơ chế hoạt động của Pomodoro là sự thay đổi luân phiên của hai pha: focus mode và diffuse mode. Trong khoảng thời gian 25’ tập trung, não bộ chúng ta sẽ đi vào trạng thái tập trung (focus mode). Thế nhưng, thời gian tập trung của não bộ chỉ nằm trong khoảng từ 10’ đến 90’. Trong mỗi giai đoạn tập trung, mức độ hoạt động của não bộ sẽ đi theo đường parabol, tức là tăng dần vào nửa đầu của thời gian tập trung và giảm sút dần ở nửa sau. Vì thế chúng ta cần nghỉ ngơi giữa các khoảng tập trung đó để vòng lặp tập trung có thể được thiết lập lại thêm một lần nữa và đảm bảo hiệu suất.
Bên cạnh đó, bản thân các khoảng nghỉ (diffuse mode) cũng đồng thời tạo ra khoảng trống để các liên kết thần kinh mới được hình thành. Do đó, khi quay lại với công việc, chúng ta sẽ nắm bắt được các ý tưởng mới nhanh và tốt hơn.
Cuối cùng, khi áp dụng phương pháp này, chúng ta cần lưu ý, mỗi người sẽ có một vòng lặp tập trung khác nhau, nên thay vì tập trung trong vòng 25’ và nghỉ ngơi 5’, những người có thời gian tập trung dài và sâu hơn có thể làm việc trong vòng 50’ và nghỉ 10’ hoặc làm việc 90’ và nghỉ ngơi 20’.
Trên đây là ba phương pháp để “unbox” những ý tưởng sáng tạo trong quá trình giải quyết vấn đề. Những phương pháp này đều có một ý tưởng cốt lõi là sự thư giãn. Chỉ khi thật sự thư giãn, chúng ta mới có thể giải quyết vấn đề một cách sáng tạo.
Mong rằng những phương pháp nói trên có thể giúp bạn phần nào trong việc vượt qua những bài toán khó trong cuộc sống. Chúc bạn sớm trở thành một “chill guy” vượt ngàn chông gai.
Peace!